Page 5 - nrct106

งานวิจัยเพื่อประชาชน

วช. ขับเคลื่อน “ประเทศไทยไร้พยาธิใบไม้ตับ”

คนไทยเสียชีวิตจากโรคมะเร็งท่อน�้าดีจ�านวนกว่า 20,000
รายต่อปี มากที่สุดในโลก โดยส่วนใหญ่อยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
อายุระหว่าง 40 - 60 ปี เป็นโรคที่รุนแรงและก่อให้เกิดความ
สูญเสียทางเศรษฐกิจ สังคม และคุณภาพชีวิตเป็นอย่างมาก
การติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับเป็นสาเหตุส�าคัญของมะเร็งชนิดนี้
ส�านักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) เป็นหน่วยบริหารทุน
วิจัยหลักของประเทศ และเป็นหน่วยงานกลางที่ประสานเชื่อมโยง
ทุกภาคส่วนมาท�างานร่วมกันบนฐานงานวิจัย ให้เกิดผลเป็น
รูปธรรม มีโครงการวิจัยท้าทายไทยเป็นกลยุทธ์หลักและได้จัดสรร
ทุนโครงการ “ประเทศไทย ไร้พยาธิใบไม้ตับ” ภายใต้โครงการ
วิจัยท้าทายไทย ตั้งแต่ปี 2559 ให้กับเครือข่ายการวิจัย โดยมี
มหาวิทยาลัยขอนแก่นเป็นแกนน�าตั้งเป้าท้าทายโรคพยาธิใบไม้ตับ
ให้หมดไปจากประเทศไทยภายใน 5 ปี โดยการบูรณาการความ
ร่วมมือของนักวิจัยจากหน่วยงานต่าง ๆ และที่ส�าคัญคือชุมชน
เพื่อให้เกิดผลลัพธ์อย่างยั่งยืน และจากการด�าเนินงานที่ผ่านมา
โครงการวิจัยท้าทายไทย: ประเทศไทยไร้พยาธิใบไม้ตับ (Fluke
Free Thailand) เกิดผลส�าเร็จเป็นอย่างมากจากการท�าวิจัยและ 4) ฟาร์มปลาปลอดพยาธิ /คู่มือการเลี้ยงปลาปลอดพยาธิ
น�าผลไปใช้ในพื้นที่ ซึ่งก่อให้เกิดผลกระทบที่ส�าคัญ ดังนี้ และข้อเสนอแนะเชิงนโยบายในการเลี้ยงปลาปลอดพยาธิ
1 ลดอัตราผู้ป่วยติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับในกลุ่มเสี่ยงจาก 5) ต้นแบบการจัดการสิ่งปฏิกูลด้วยระบบลานทรายกรอง
ร้อยละ 42.8 เป็นร้อยละ 13.4 และขณะนี้ลดลงเหลือร้อยละ 7.7 ร่วมกับโรงเรือนกระจก
เท่ากับลดลง 6 เท่า 6) หลักสูตรการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
2 เพิ่มการเข้าถึงการรักษา โดยจ�านวนผู้ป่วยมะเร็งท่อน�้าดี ท่อน�้าดีระดับประถม มัธยมต้น และมัธยมปลาย
ระยะเริ่มต้นสามารถเข้ารับการผ่าตัดเพิ่มจากร้อยละ 21.8 เพิ่มขึ้น 7) เครือข่ายนานาชาติการแก้ไขปัญหาพยาธิใบไม้ตับโดย
เป็นร้อยละ 84.5 เท่ากับเพิ่มขึ้น 4 เท่า ร่วมกับประเทศลาว
3 ลดอัตราการเสียชีวิตของผู้ป่วยมะเร็งท่อน�้าดี โดย 8) รูปแบบการท�างานเพื่อแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับ
อัตราการรอดชีวิตใน 5 ปีของผู้ที่เข้ารับการผ่าตัดเพิ่มจากร้อยละ และมะเร็งท่อน�้าดีโดยผ่านกลไกคณะกรรมการเขตสุขภาพเพื่อ
17.3 เพิ่มเป็นร้อยละ 48.3 ประชาชน (กขป.) และ คณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับ
นอกจากนี้ โครงการยังได้สร้างและพัฒนาระบบ รวมถึง อ�าเภอ (พชอ.)
นวัตกรรมใหม่ ๆ ขึ้นมามากมาย อาทิ โครงการวิจัยท้าทายไทยซึ่งมีเป้าหมายชัดเจนนี้ ท�าให้
1) Isan Cohort ซึ่งเป็นระบบฐานข้อมูลเพื่อติดตามการ เกิดการขับเคลื่อนการวิจัยและนวัตกรรม เพื่อน�าไปใช้ในการ
ท�างานในการคัดกรอง เฝ้าระวังและรักษา ทั้งกลุ่มเสี่ยงและผู้ป่วย แก้ไขปัญหาส�าคัญให้กับประเทศอย่างแท้จริง และท�าให้ประชาชน
โรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน�้าดี เข้าถึงการบริการที่เกี่ยวข้องกับโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็ง
2) ระบบการคัดกรองกลุ่มเสี่ยงมะเร็งท่อน�้าดี ที่มีการลง ท่อน�้าดี ทั้งในระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ และตติยภูมิ อย่างทันเวลา
ทะเบียนกลุ่มเสี่ยงจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพประจ�าต�าบล เท่าเทียม มีคุณภาพ และสมศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ซึ่งความ
และท�าอัลตร้าซาวด์โดยแพทย์ โดยภาพของการตรวจจะถูกส่ง ส�าเร็จจากโครงการวิจัยท้าทายไทยซึ่งเป็นโครงการส�าคัญที่มี
เข้าระบบสามารถตรวจสอบและยืนยันผลโดยรังสีวิทยาแพทย์ผ่าน เป้าหมายชัดเจน สามารถให้ทุนวิจัยขนาดใหญ่ (Block grant) อย่าง
ระบบ Teleradiology Consultation System ซึ่งช่วยลดปัญหา ต่อเนื่องหลายปี และมีการบริหารจัดการ ติดตามและประเมินผล
การขาดแคลนแพทย์ผู้เชี่ยวชาญและลดค่าใช้จ่ายของคนไข้ในการ อย่างเป็นระบบนี้ วช. จึงได้รับมอบหมายจากกระทรวงการ
เดินทางมารับการตรวจ อุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ให้ขยายผลและ
3) คู่มือการผลิตปลาร้าและปลาส้มที่ปลอดพยาธิใบไม้ตับ ขับเคลื่อนโครงการวิจัยท้าทายไทยในประเด็นส�าคัญต่าง ๆ ของ
และโรงงานต้นแบบปลาร้าปลาส้มปลอดพยาธิ ประเทศในระยะต่อไป

สำ�นักง�นก�รวิจัยแห่งช�ติ (วช.)
National Research Council of Thailand (NRCT) 5