Page 7 -

งานวิจัยเพ� อประชาชน

ประเทศไทยไรพยาธิใบไมตับ (Fluke Free Thailand)

โรคมะเร็งทอนํ้าดี เปนมะเร็งที่อยูบริเวณเยื่อบุผนังของทอทางเดินนํ้าดี ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีสาเหตุหลักคือเกิดจาก

การติดพยาธิใบไมตับ ซึ่งเปนตัวปรสิตที่พบในปลานํ้าจืดชนิดมีเกล็ด เชน ปลาตะเพียน ปลาขาว ปลาสรอย เปนตน ปลาเหลานี้
หาไดทั่วไปตามแหลงนํ้าในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เมื่อคนรับประทานปลานํ้าจืดเหลานี้แบบสุก ๆ ดิบ ๆ เชน ทําเปน กอยปลาดิบ ลาบ
ปลาดิบ ปลาสม ปลาราที่หมักไมเกิน 1 สัปดาห โดยตัวออนของพยาธิสามารถไชเขาไปเจริญเติบโตอยูในทอนํ้าดีและมีชีวิตอยูไดนาน
ถึง 20 ป และจะทําใหเกิดการอักเสบเรื้อรังในทอนํ้าดีและเกิดเปนมะเร็งทอนํ้าดีในที่สุด อยางไรก็ตาม เมื่อเกิดการติดเชื้อ จะยังไมได
เปนมะเร็งในทันที แตกระบวนการกอมะเร็งที่บริเวณทอนํ้าดีในตับจะใชเวลาอยางนอย 20 - 30 ป จึงจะตรวจพบกอนเนื้อราย ประชาชน

จึงมักไมตะหนักที่จะเลิกนิสัยการบริโภคปลาดิบ และซํ้ารายยังใชวิธีกินยาถายพยาธิ ทําใหมีพฤติกรรมแบบติดพยาธิซํ้าซาก สงผลให
เกิดภาวะอักเสบแบบเรื้อรัง ซึ่งเปนสาเหตุหลักของการเกิดมะเร็งทอนํ้าดี

สํานักงานการวิจัยแหงชาติ (วช.) ไดตระหนักถึงปญหา ทั้งนี้ทางทีมวิจัยไดนําหลักสูตรไปเผยแพรใหเด็ก
ดังกลาว จึงกําหนดประเด็นการวิจัยแผนงานวิจัยทาทายไทย : และเยาวชน ไดรูจักพยาธิใบไมตับและมะเร็งทอนํ้าดี รวมถึง

ประเทศไทยไรพยาธิใบไมตับ (Fluke Free Thailand) วิธีปฏิบัติตัวไมใหเสี่ยงกับโรคดังกลาวมาใชในการเรียนการสอน
โดย รองศาสตราจารยณรงค ขันตีแกว คณะแพทยศาสตร และไดพัฒนาอําเภอใหเปนอําเภอตนแบบในการปองกัน
มหาวิทยาลัยขอนแกน เปนผูบริหารแผนงาน ไดรับงบประมาณ โรคพยาธิใบไมตับและมะเร็งทอนํ้าดีที่มีการบูรณาการ
ในป 2559 ใหดําเนินแผนวิจัยเพื่อแกไขปญหาโรคพยาธิใบไมตับ การดําเนินงานตาง ๆ ขางตน ไปจนถึงมีระบบการคัดกรอง
และมะเร็งทอนํ้าดีแบบครบวงจรตั้งแตระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ กลุมเสี่ยง ตรวจวินิจฉัยและสงตอเพื่อการรักษาโรคมะเร็ง

และตติยภูมิ โดยระดับปฐมภูมิมีการพัฒนาเรื่องการวินิจฉัย ทอนํ้าดีอยางครบวงจร ในสวนระดับทุติยภูมิมีการตรวจ
และรักษาโรคพยาธิใบไมตับ มีการพัฒนาชุดตรวจปสสาวะ คัดกรองกลุมเสี่ยงดวยเครื่องอัลตราซาวด และในระดับตติยภูมิ
ที่สามารถตรวจแอนติเจนของพยาธิใบไมตับที่ขับออกทาง มีการพัฒนาเรื่องการรักษามะเร็งทอนํ้าดี และการรักษาแบบ

ปสสาวะ รวมถึงการรักษาทันทีที่ไดทราบผลวินิจฉัย มีการ ประคับประคองเพื่อดูแลกลุมผูปวย รวมทั้งเปดโอกาสใหผูปวย
พัฒนากระบวนการทําปลาปลอดพยาธิที่ไดมาตรฐาน สามารถ ไดเขาถึงการรักษาดวยยาเคมีบําบัดมากยิ่งขึ้น ซึ่งการทํางาน
นําไปประกอบอาหาร หรือแปรรูปไดอยางปลอดภัย และมีการ ทั้ง 3 ระดับ ถูกเชื่อมโยงดวยระบบฐานขอมูล CASCAP Tools
กําจัดพยาธิในสัตวรังโรคโดยเฉพาะสุนัขและแมว รวมทั้งการ ทําใหสามารถกระจายขอบเขตจากเครือขายโรงพยาบาลที่มี
จัดระบบการกําจัดปฏิกูล ซึ่งจะนําไปสูการตัดวงจรชีวิตของ อยูเดิมขยายไปทั่วภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สิ่งที่จะเกิดขึ้น

พยาธิใบไมตับทุกขั้นตอน

แอพพลิเคชั่น Isan cohort
สํานักงานการวิจัยแหงชาติ (วช.) (อานตอหนา 8)
National Research Council of Thailand (NRCT) 7