Page 10 - จดหมายข่าว วช 148

นวัตกรรม : เพ�
นวัตกรรม : เพ� อสิ่งแวดลอม อสิ่งแวดลอม

ระบบ “ดวงตา” จาก AI ตรวจจับไฟป†า
ระบบ “ดวงตา” จาก AI ตรวจจับไฟป†า
ระบบ “ดวงตา” จาก AI ตรวจจับไฟป†า
ระบบ “ดวงตา” จาก AI ตรวจจับไฟป†า
ระบบ “ดวงตา” จาก AI ตรวจจับไฟป†า
ช‹วยควบคุมไฟป†า ลดป˜ญหามลพิษ
ช‹วยควบคุมไฟป†า ลดป˜ญหามลพิษ
ช‹วยควบคุมไฟป†า ลดป˜ญหามลพิษ

โครงการ “การพัฒนาและถ‹ายทอดองคความรูŒระบบตรวจจับไฟป†า นายพิชิต ปยะโชติ หัวหนาชุดควบคุมไฟปา สถานีควบคุมไฟปาแมปง
ในระยะเริ่มตŒนโดยใชŒป˜ญญาประดิษฐ” โดยมี นายอภิเษก หงษวิทยากร และคณะ กลาววา อุทยานแหงชาติแมปงมีพื้นที่ครอบคลุม 3 จังหวัด ไดแก จังหวัดเชียงใหม
แห‹ง มหาวิทยาลัยศิลปากร ดําเนินโครงการฯ โดยไดŒรับการส‹งเสริมและสนับสนุน จังหวัดลําพูน และจังหวัดตาก เมื่อชวงตนป พ.ศ. 2566 ที่ผานมา พบปญหา
กิจกรรมการวิจัยและนวัตกรรมจากสํานักสํานักงานการวิจัยแห‹งชาติ (วช.) กระทรวง สถานการณไฟปาอยางรุนแรงจากการลักลอบเผาปา ซึ่งการที่คณะนักวิจัยจาก
การอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม มหาวิทยาลัยศิลปากร ไดนํางานวิจัยภายใตการสนับสนุนจาก วช. เขามาใช
นายอภิเษก หงษวิทยากร แหง มหาวิทยาลัยศิลปากร หัวหนา ในการเฝาระวังและปองกันการเกิดไฟปาในครั้งนี้ ถือวาเปนประโยชนอยางยิ่ง
โครงการฯ ไดกลาววา วช. ไดใหการสนับสนุนทุนวิจัยภายใตกิจกรรมสงเสริม ตอการเฝาระวังไฟปาของเจาหนาที่ ชวยการระบุพิกัดของการเกิดไฟปาไดอยาง
และสนับสนุนการวิจัยและนวัตกรรม แกคณะนักวิจัย มหาวิทยาลัยศิลปากร แมนยํา และหวังวาในอนาคตคณะนักวิจัยจะไดตอยอดผลงานวิจัยนี้ใหมี
ในการดําเนินโครงการ “การพัฒนาและถายทอดองคความรูระบบตรวจจับไฟปา ประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น
ในระยะเริ่มตนโดยใชปญญาประดิษฐ” เพื่อพัฒนาตนแบบระบบการตรวจจับไฟ ปจจุบันมีการติดตั้งตนแบบระบบตรวจจับไฟปาในระยะเริ่มตนโดย
ปาในระยะเริ่มตนโดยใชกลองความละเอียดสูง ซึ่งควบคุมการทํางานดวยระบบ ใชปญญาประดิษฐแลว โดยติดตั้งกลองความละเอียดสูงและระบบตรวจจับไฟปา
ปญญาประดิษฐ (Artificial Intelligence : AI) ที่เปรียบเสมือน “ดวงตา” ที่คอย บนเสาสัญญาณวิทยุของสถานีตํารวจภูธรกอ อําเภอลี้ จังหวัดลําพูน เนื่องจาก
จับตามองหาควันไฟจากทุกทิศทาง สามารถทํางานรวมกับอุปกรณโหนดเซ็นเซอร เปนพื้นที่ราบ สามารถเห็นทัศนียภาพโดยรอบของอุทยานแหงชาติแมปงได โดย
จากโครงการพัฒนาและถายทอดองคความรูระบบเฝาระวังไฟปาอัจฉริยะ คณะนักวิจัยใชภาพจากกลองความละเอียดสูง นํามาวิเคราะหขอมูลและพัฒนา
ที่เปรียบเหมือน “จมูก” ที่คอยจับกลิ่นควันไฟแลวระบุพิกัด ซึ่งปจจุบันมีอยู แบบจําลองโดยใชปญญาประดิษฐในพื้นที่วิจัย ในการฝกสอนตัวแบบไดใชภาพ
9 ชุด กระจายทั่วทั้งบริเวณอุทยานแหงชาติแมปง ซึ่งมี รองศาสตราจารย ตัวอยางที่เปนควันไฟจากการเผาปาเปนหลัก เพื่อใหระบบปญญาประดิษฐ
ดร.ปานใจ ธารทัศนวงศ เปนหัวหนาโครงการดังกลาว โดยการใชตรวจจับควัน สามารถตรวจจับไฟปาในระยะเริ่มตนได เมื่อไดตัวแบบที่เหมาะสมแลวจึงได
เพื่อใหเจาหนาที่จากสถานีควบคุมไฟปาสามารถใชในการวิเคราะหสถานการณ พัฒนาแอปพลิเคชันตรวจจับไฟปาขึ้น โดยแบงการทํางานเปน 2 สวน ไดแก
ที่เกิดขึ้นไดตลอดเวลาโดยสามารถแสดงผลและแจงเตือนไดในแผนที่ (Map สวนที่ 1 การบริหารจัดการระบบ ผูดูแลระบบสามารถเพิ่มเติม แกไขขอมูล
visualization) ผานทางเครือขายอินเทอรเน็ตและโทรศัพทเคลื่อนที่ พรอม อุปกรณตรวจจับ และผูใชงานระบบสามารถเขามาดูภาพเหตุการณตาง ๆ
บูรณาการขอมูลและสารสนเทศและใหบริการกับหนวยงานที่รับผิดชอบ และ ยอนหลังได สวนที่ 2 เปนการแจงเตือนโดยผานแอปพลิเคชันไลนแกเจาหนาที่
มีการถายทอดองคความรูในการใชและบํารุงรักษาระบบตนแบบแกบุคลากร ควบคุมไฟปา เมื่อระบบตรวจพบความผิดปกติจะแจงเตือนไปยังเจาหนาที่
ของสถานีควบคุมไฟปา ตลอดจนชุมชนเพื่อใหมีสวนรวมในการตรวจจับไฟปา โดยระบุทิศทางและภาพสันนิษฐานวาจะเปนควันไฟปา นอกจากนี้ เจาหนาที่
และการควบคุมไฟปา ยังสามารถเขาดูภาพเหตุการณยอนหลังได ทั้งนี้ คณะนักวิจัยยังไดประสาน
ซึ่งจากขอมูลการเกิดไฟปาทางภาคเหนือของประเทศไทยตั้งแตป ความรวมมือกับหนวยงานในพื้นที่เพื่อใหบริการขอมูลที่ไดจากการวิจัย อาทิ
พ.ศ. 2543 จนถึงปจจุบัน ในพื้นที่ของจังหวัดเชียงใหมและจังหวัดลําพูน ทําให เทศบาลตําบลกอ องคการบริหารสวนตําบลแมลาน อําเภอลี้ จังหวัดลําพูน และ
ชี้ใหเห็นวามีจํานวนการเกิดไฟปาสูง โดยเฉพาะในป พ.ศ. 2563 พบวามีจํานวน สถานีควบคุมไฟปาแมปง อุทยานแหงชาติแมปง และยังไดรวมมือกับโครงการ
ไฟปาของทั้งสองจังหวัดรวมกันเปนจํานวน 2,904 ครั้ง ซึ่งคิดเปนรอยละ 52.4 กอแซนดบอกซ โดยชมรมผูรับพระราชทานทุนมูลนิธิอานันทมหิดล เพื่อขยายผล
ของการเกิดไฟปาในภาคเหนือ โดยมีพื้นที่ถูกไฟไหมรวมกวา 115,433 ไร ในการสรางความรวมมือกับชุมชนในการเฝาระวังการเกิดไฟปาในระยะยาวตอไป
นอกจากนี้ พื้นที่ทั้งสองจังหวัดยังถูกระบุเปนพื้นที่เสี่ยงที่จะเกิดไฟปา โดยเฉพาะ โดยเมื่อวันที่ 25 พฤษภาคม 2566 วช. โดย ดร.วิภารัตน ดีออง
อยางยิ่งในสวนของอุทยานแหงชาติแมปง ที่เปนพื้นที่ไฟไหมซํ้าซากในระยะเวลา ผูอํานวยการสํานักงานการวิจัยแหงชาติ ไดมอบหมายใหกลุมสารนิเทศและ
22 ป ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากไฟปาไมเพียงจะสงผลตอทรัพยากรธรรมชาติเทานั้น ประชาสัมพันธ นําคณะสื่อมวลชนลงพื้นที่เพื่อเยี่ยมชมผลสําเร็จของโครงการ
แตยังมีผลตอสุขภาพของประชาชนดวย ซึ่งเปนที่ทราบกันดีวาปญหาไฟปาและ “การพัฒนาและถายทอดองคความรูระบบตรวจจับไฟปาในระยะเริ่มตนโดยใช
ฝุนควันที่ยังเกิดขึ้นตอเนื่องในพื้นที่ภาคเหนือ สงผลใหคาฝุน PM2.5 เกินคา ปญญาประดิษฐ” ณ สถานีควบคุมไฟปาแมปง อุทยานแหงชาติแมปง และสถานี
มาตรฐาน จึงมีความจําเปนที่จะตองมีการจัดการไฟปาดวยการใชเทคโนโลยี ตํารวจภูธรกอ อําเภอลี้ จังหวัดลําพูน
สารสนเทศเพื่อสนับสนุนการทํางานทั้งกระบวนการตั้งแตการปองกัน การกูภัย
และควบคุม ดังนั้น คณะนักวิจัยจึงมีแนวคิดที่จะพัฒนาระบบสารสนเทศเพื่อ
การตรวจจับไฟปาแบบบูรณาการ สําหรับใหผูที่เกี่ยวของทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน
และภาคประชาชน สามารถเขาถึงสารสนเทศและสามารถกูภัย/ควบคุมไฟปาได
ตั้งแตระยะเริ่มตน เพื่อใหเกิดประสิทธิภาพในการดับไฟปา และจํากัดขอบเขต
พื้นที่ไฟไหมได

สํานักงานการวิจัยแหงชาติ (วช.)
10 National Research Council of Thailand (NRCT)